Συμπτώματα, αιτιολογία, αντιμετώπιση

Συμπτώματα

Η λέξη άγχος έρχεται από την αρχαία λέξη «άγχω» που σημαίνει πνίγω. Η λέξη πανικός έρχεται από τον αρχαίο θεό Πάνα, και σημαίνει τον αδικαιολόγητο και ανεξήγητο φόβο.

Οι κρίσεις πανικού λοιπόν, που συγκαταλέγονται στις αγχώδεις διαταραχές, ξεκινάνε συνήθως από ένα πνίξιμο (σημάδι άγχους) που δεν μπορεί να αιτιολογηθεί τη δεδομένη στιγμή, καθώς έρχεται απροειδοποίητα και χωρίς εμφανή λόγο, το οποίο εντείνεται όλο και περισσότερο ακριβώς λόγω του ακατανόητου και καταλήγει σε πανικό που εκδηλώνεται ως εξής και διαρκεί περίπου 10 λεπτά της ώρας.

Διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά την οποία εμφανίζονται και κορυφώνονται 4 ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:

1. Αίσθημα παλμών, καρδιά που «σφυροκοπά» ή επιτάχυνση καρδιακού ρυθμού,

2. Εφίδρωση,

3. Τρέμουλα ή έντονος τρόμος,

4. Αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας,

5. Αίσθημα πνιγμονής,

6. Πόνος ή δυσφορία στο θώρακα,

7. Ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση,

8. Αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή τάση για λιποθυμία,

9. Αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση (απόσπαση από το ίδιο τον εαυτό),

10. Φόβος απώλειας του ελέγχου ή επερχόμενης τρέλας,

11. Φόβος θανάτου,

12. Παραισθησίες (μουδιασμα ή μυρμήγκιασμα),

13. Ρίγη ή αίσθημα ζέστης

Πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από Διαταραχή Πανικού. Προσβάλλονται, δηλαδή από συχνές κρίσεις πανικού (τα συμπτώματα των οποίων αναφέρονται παρακάτω) με τον αντίστοιχο φόβο που τις συνοδεύει, ότι πρόκειται να επαναληφθούν, και άρα σημειώνουν σημαντική έκπτωση στη λειτουργικότητά τους, αποφεύγοντας να χρησιμοποιούν μέσα μαζικής μεταφοράς, να απομακρύνονται από το σπίτι τους, ή ακόμα και αν όλα αυτά τα καταφέρνουν, αισθάνονται μεγάλη ανασφάλεια και ανησυχία. Επειδή οι κρίσεις πανικού εμφανίζονται εντελώς απροσδόκητα και χωρίς εμφανή λόγο, αυτός που τις βιώνει νομίζει ότι παθαίνει έμφραγμα ή εγκεφαλικό, και τις περισσότερες φορές αναζητά γιατρούς ή νοσοκομεία για να βρεί τί συμβαίνει. Οι γιατροί είναι πολύ εξοικειωμένοι πλέον με αυτό το φαινόμενο και αμέσως μπορούν να καθησυχάσουν το άτομο πως η καρδιά του, το αναπνευστικό του, και οτιδήποτε άλλο ελέγξει, δεν ασθενούν, αλλά αυτό που παθαίνει λέγεται "κρίση πανικού" και είναι μία αγχώδης διαταραχή.

Άλλοι βέβαια έχουν διαβάσει σχετικά, ή έχουν κάποιον γνωστό που το παθαίνει και δεν μπαίνουν στη διαδικασία των εξετάσεων. Έτσι λοιπόν, αναζητούν βοήθεια σε κάποιον ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή ή/και σε ψυχίατρο. Η συγκεκριμένη διαταραχή είναι τόσο σωματικά έκδηλη και προκαλεί τόση αναστάτωση στη ζωή του ατόμου που δύσκολα μπορεί να το παραβλέψει και να μην κάνει κάτι για αυτό. Έτσι, είναι από τις πιο συχνές αιτίες των επισκέψεων που δέχεται ένας ψυχολόγος. Θεώρησα λοιπόν, πως αξίζει να γράψω για αυτό το τόσο τρομακτικό βίωμα, αλλά όχι τόσο ανεξήγητο, για το οποίο υπάρχει λύση. Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως το άτομο που υποφέρει από κρίσεις πανικού, δεν μπορεί απλά να προσπαθήσει και να το ξεπεράσει, δεν είναι η ιδέα του ή στο μυαλό του όπως πολλές φορές οι άνθρωποι γύρω του μπορεί να νομίζουν, ούτε το κάνει για να τραβήξει την προσοχή. Το άτομο αυτό, πρέπει να ζητήσει τη βοήθεια ειδικού.

Αιτιολογία

Η εμπειρία μου, δουλεύοντας με ανθρώπους που βασανίζονται από κρίσεις πανικού, καταδεικνύει πως σχετίζονται με:

• καταστάσεις απώλειας ελέγχου, όπως μία ασθένεια ή ένα ατύχημα του ίδιου του προσώπου ή κάποιου σημαντικού ανθρώπου στη ζωή του,
• συχνά, οι κρίσεις πανικού, έρχονται στη ζωή ανθρώπων που είναι ιδιαίτερα αγχώδεις, τελειομανείς, και φοβικοί γύρω από θέματα υγειας,
• πολλές φορές, υπάρχει μία σχέση στη ζωή του ατόμου με εξαρτητικά χαρακτηριστικά, από την οποία το άτομο επιθυμεί να αποδεσμευτεί αλλά φοβάται, με αποτέλεσμα να δημιουργείται έντονο συναίσθημα εγκλωβισμού,
• επιθυμία για αυτονομία και έκφραση του εαυτού που διέπεται από έντονη αμφιβολία, αυτοαμφισβήτηση και ενοχή.

Θεραπεία

Σε κάθε περίπτωση, η κρίση πανικού είναι η αντίδραση του οργανισμού σε ψυχικές διεργασίες, συγκρούσεις ή φόρτιση. Είναι το σύμπτωμα. Στην ανθρωπιστική κατεύθυνση στην ψυχοθεραπεία, οι άνθρωποι που βιώνουν κρίσεις πανικού δεν ανήκουν σε μία κατηγορία όπου μία συγκεκριμένη παρέμβαση πρόκειται να τους "θεραπεύσει". Για τον κάθε άνθρωπο, η κρίση πανικού έχει ένα διαφορετικό νόημα και ο ίδιος ο άνθρωπος έχει μία προσωπική στάση απέναντι σε αυτό που του συμβαίνει. Αυτό λοιπόν το οποίο διερευνάται στην ψυχοθεραπεία δεν είναι ή ίδια η κρίση πανικού αλλά ο άνθρωπος που τη βιώνει. Mαζί του δημιουργείται μία ξεχωριστή σχέση που του επιτρέπει να ξεδιπλώσει τον εαυτό του, αυτόν που υποφέρει από κρίσεις πανικού, αυτόν που τις ξεπερνά,  αυτόν που αναζητά το νόημα τους ή θέλει να αλλάξει τη θέση του απέναντι στον εαυτό του, τους άλλους και τον κόσμο, και που τον οδήγησε σε αυτές. 

Η θεραπεία ξεκινάει λοιπόν, όταν το άτομο έχει πειστεί ότι δεν του συμβαίνει κάτι σωματικό, και ότι δεν πρόκειται να του συμβεί κάτι κακό στην υγεία του από τις κρίσεις πανικού. Αυτό σημαίνει ότι σταδιακά, μέσα στην ψυχοθεραπεία, η κρίση πανικού αποκτά ένα νόημα για το άτομο που προέρχεται από την προσωπική του ιστορία. Παύει να είναι ένα ανεξήγητο και ακατανόητο φαινόμενο που έρχεται απρόσμενα, και στο οποίο δεν έχει κανένα έλεγχο. Το άτομο λοιπόν, αρχίζει και αντιλαμβάνεται πως το σώμα του αντιδρά σε εσωτερικές συγκρούσεις (τωρινές ή χρόνιες) και όχι σε εξωτερικά ερεθίσματα. Αυτά γίνονται μόνο η αφορμή για να εκδηλωθεί σωματικά μία ενδοψυχική κατάσταση άγχους και φόβου. Όταν οι συγκρούσεις που βιώνει το άτομο έρθουν στην επιφάνεια, και το άγχος βιωθεί ψυχικά, στην πραγματική του δηλαδή διάσταση, τότε οι σωματικές εκδηλώσεις του άγχους (κρίσεις πανικού) μειώνονται δραματικά και εξαφανίζονται. Αυτό γίνεται διότι το άτομο μπορεί πλέον να αναλάβει δράση για να καλύψει τις πραγματικές του ανάγκες που έχουν ίσως παραμεληθεί ή αγνοηθεί.

Ο τρόπος με τον οποίο σχετίζεται το άτομο με τους σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή του, ο τρόπος με τον οποίο υπάρχει μέσα σε αυτές τις σχέσεις, και άρα η σχέση με τον ίδιο του τον εαυτό είναι καθοριστικής σημασίας, και φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση των κρίσεων πανικού αλλά και τη διατήρησή τους. Το άτομο για να φτάσει να ανακτήσει τη ζωή του, περνά από μία διαδρομή βαθιάς αυτοεπίγνωσης σχετικά με τις ανάγκες του, όπου μαθαίνει να δημιουργεί σχέσεις υποστήριξης άλλα όχι εξάρτησης, μαθαίνει να συνδέεται με τους ανθρώπους χωρίς να χάνει τον εαυτό του μέσα σε αυτήν τη σύνδεση.